Liberalizacja przepisów lekarstwem na szarą strefę

W związku z toczącymi się pracami nad nowelizacją ustawy o grach hazardowych w prasie ukazało się wiele artykułów prezentujących planowane zmiany i oceniających ich skutki. Tymczasem warto by się zastanowić, jakie postanowienia obecnego prawa, niekoniecznie objęte projektowaną nowelizacją, należałoby zmienić w celu realizacji postulatu liberalizacji rynku czy też zwiększenia katalogu licencjonowanych w Polsce gier hazardowych. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż nadrzędne cele – ochronę użytkowników, uszczelnienie rynku czy ograniczenie szarej strefy – może przynieść właśnie liberalizacja i wynikające z niej poszerzenie zakresu licencjonowanego hazardu, zwłaszcza kręgu podmiotów uprawnionych na mocy odpowiednich koncesji lub zezwoleń na świadczenie usług hazardowych online.

Gra hazardowa i gra hazardowa online

Obecna ustawa o grach hazardowych nie definiuje, czym są… gry hazardowe. Planowana nowelizacja precyzuje, że są to gry losowe, zakłady wzajemne, gry w karty oraz gry na automatach. Dalej definiuje poszczególne typy gier hazardowych.

Gry odpłatne i nieodpłatne

Tradycyjnie rozumienie słowa „hazard” obejmuje gry i zakłady, w których jest pewna stawka i w których można coś wygrać. W większości gry hazardowe to takie, w których można otrzymać nagrodę pieniężną lub rzeczową, a żeby wziąć w nich udział, trzeba wpłacić określoną stawkę. Ustawa często modyfikuje takie językowe, intuicyjne rozumienie tego pojęcia. Stanowi mianowicie, że loteria promocyjna, w której można uczestniczyć nieodpłatnie poprzez nabycie towaru, usługi lub innego dowodu udziału w grze, jest grą losową (a więc grą hazardową), o ile podmiot ją urządzający oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe.

Gry na automatach

Najbardziej zaskakująca w świetle intuicyjnego rozumienia gry hazardowej jest definicja gry na automatach. Według obecnie obowiązującego prawa są to gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerowych, o wygrane pieniężne lub rzeczowe, z elementem losowym. Co istotne, nie musi on przeważać – wystarczy jakikolwiek, nawet najdrobniejszy. Ustawa przewiduje, że za wygraną rzeczową uważa się również możliwość przedłużania gry bez konieczności wpłaty stawki za udział lub rozpoczęcia nowej gry przez wykorzystanie wygranej rzeczowej uzyskanej w poprzedniej grze. Jeśli gra ma charakter losowy i jest organizowana „w celach komercyjnych”, to ustawa uznaje ją za grę na automatach, nawet gdy grający nie ma możliwości uzyskania wygranej pieniężnej lub rzeczowej.

Obecna definicja gry na automatach jest zdecydowanie za szeroka, gdyż w praktyce za hazard uznaje każdą formę rozrywki na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerach czy telefonach komórkowych, jeśli tylko można się w niej doszukać jakiegokolwiek elementu losowości, o ile tylko można w niej coś wygrać. Obecna definicja nie bierze pod uwagę faktu, iż wiele z takich gier komputerowych lub na smartfony wymaga od grającego rozwinięcia lub wykorzystania jego umiejętności. W zakresie, w jakim wynik zależy od umiejętności grającego, a nie przypadku, nie powinna być ona automatycznie kwalifikowana jako gra hazardowa.

Przypatrzmy się np. rozgrywanej na komputerze lub smartfonie grze w warcaby lub szachy, w której nagrodą jest możliwość rozegrania kolejnej partii. Jest urządzenie elektroniczne, jest element losowości w postaci pierwszego ruchu zaproponowanego przez program, a także nagroda – możliwość kontynuowania gry. Uznanie z tego względu szachów lub warcabów za grę hazardową, a w konsekwencji komputera lub smartfon za automat do gier – którego nie można posiadać bez uzyskania licencji i spełnienia obowiązków rejestracyjnych – wydaje się jednak absurdem.

Idąc dalej, jeśli gra komputerowa czy smartfonowa jest organizowana w celach komercyjnych (brak definicji takich celów) i ma charakter losowy, to jest hazardową grą na automatach nawet wtedy, kiedy nic w niej wygrać nie można, nawet udziału w następnej rozgrywce lub przedłużenia samej gry. Jeśli więc ktoś zorganizuje na swojej stronie internetowej grę o charakterze losowym, np. pasjans, w celu np. zatrzymania użytkownika na tej stronie w trakcie emisji na niej reklam (cel komercyjny), to dostarczenie takiej bezpłatnej dla użytkownika rozrywki, w której nic nie można wygrać, będzie stanowić hazardową grę na automacie, a jej urządzenie – a nawet udział w niej – może się zakończyć sankcjami karnymi.

Automaty i urządzenia do gier

Obecna ustawa i jej znowelizowana wersja zakazują urządzania gier na automatach przez podmioty nieposiadające stosownej koncesji. Po nowelizacji samo posiadanie automatów będzie zakazane. Nie było do tej pory definicji automatu do gier, a więc przedmiotu takiego zakazu. Projekt nowelizacji zawiera za to definicję urządzenia do gier.

Mają to być wszelkie urządzenia, z wykorzystaniem których możliwe jest prowadzenie gry hazardowej, oraz takie, których działanie wpływa na prowadzenie gier. Zgodnie z językową definicją urządzenie to mechanizm służący do wykonania określonych czynności . Jak podnoszono już w prasie, tak szerokie ujęcie może powodować absurdalne sytuacje, w których nie tylko sam stół do ruletki, lecz również dowolny element wyposażenia kasyna będzie można uznać za urządzenie do gier. Nie ma przecież wątpliwości, że oświetlające wnętrze lampy wpływają na możliwość prowadzenia gier, a w pokera gra się z wykorzystaniem stołu i krzeseł.

Tak szeroka definicja urządzenia do gier wydaje się zbędna. Lepiej byłoby zdefiniować same automaty, których posiadanie bez odpowiedniej licencji będzie zakazane, np. przez zmianę planowanego art. 4 ust. 1 pkt 3 na definicję automatu do gier jako urządzenia mechanicznego, elektromechanicznego lub elektronicznego, w tym komputerowego, na którym urządzane są gry hazardowe. Dzięki takiej zmianie uniknęlibyśmy wątpliwości, czy prywatny komputer lub smartfon, z którego użytkownik korzysta, by brać udział w jakiejś grze, staje się automatycznie urządzeniem lub zakazanym automatem do gier.

Zakres państwowego monopolu

Planowana nowelizacja znacząco poszerza zakres monopolu Skarbu Państwa w dziedzinie gier hazardowych. Poza tradycyjnie należącymi do niego grami liczbowymi, loteriami pieniężnymi oraz telebingo nowelizacja chce pod monopol poddać urządzanie gier na automatach poza kasynami gier oraz cały sektor hazardowych gier online poza zakładami bukmacherskimi oraz loteriami promocyjnymi.

Ustanowienie tak szerokiego zakresu monopolu uderzy w operatorów prywatnych, których swoboda prowadzenia działalności w tym zakresie zostanie wyłączona. W związku z brakiem harmonizacji przepisów w dziedzinie hazardu na poziomie unijnym problematyczna stanie się sytuacja operatorów zagranicznych świadczących swoje usługi na podstawie swobód traktatowych. Samo ograniczenie wolności prowadzenia działalności w Polsce może również nie sprostać wymogom testu proporcjonalności, który zezwala na ograniczanie swobód, jednak jedynie gdy jest ono niezbędne i proporcjonalne, a zatem jeśli zastosowanie mniej uciążliwych środków nie pozwoliłoby na osiągnięcie właściwego poziomu ochrony interesu publicznego – tutaj rozumianego jako ochrona użytkowników przed zagrożeniami wynikającymi z patologicznego hazardu.

Wobec skąpej treści uzasadnienia w tym zakresie trudno zgodzić się z tezą, że tylko podmiot kontrolowany kapitałowo przez Skarb Państwa i działający zgodnie z ustawą oraz na podstawie zatwierdzonych regulaminów gier jest w stanie zapewnić należyty poziom ochrony graczy. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji nie znalazło się należyte uzasadnienie, dlaczego operatorzy prywatni działający zgodnie z tą samą ustawą oraz na podstawie podobnych, zatwierdzonych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych regulaminów już takiej samej ochrony zapewnić nie mogą.

Jednym z celów nowelizacji jest przekierowanie graczy korzystających obecnie z oferty operatorów nielicencjonowanych na strony operatorów krajowych. W tym celu poszerza się listę typów gier hazardowych online dostępnych w Polsce, a jednocześnie zastrzega się prawie cały zakres tych gier w internecie (poza zakładami wzajemnymi i loteriami promocyjnymi) dla monopolu państwowego. A więc z jednej strony ustawodawca dostrzega, że odpowiednio licencjonowane gry hazardowe, w tym online, są rozrywką, z której mogą korzystać obywatele (i taka ocena zasługuje na aprobatę), a z drugiej strony ustawodawca uważa, że obywatele – czy też, szerzej, polscy rezydenci – mogą z takiej licencjonowanej rozrywki korzystać wyłącznie wtedy, gdy kupują usługę państwowego monopolisty. Poza zakresem jego usług graczy należy chronić przed skutkami hazardu, generalnie zakazując (z wyjątkiem zakładów wzajemnych i loterii promocyjnych online) udziału w grach hazardowych w internecie i penalizując go. Zgodność takiego planowanego ujęcia monopolu – mającego przecież chronić graczy przed patologicznym hazardem – zarówno z konstytucją, jak i prawem unijnym może budzić uzasadnione wątpliwości.

Dlatego odpowiednie przepisy zmienianego art. 5 powinny raczej mieć następującą postać:

1. brak zmian w obecnym ust. 1 ustawy wskazującym zakres monopolu Skarbu Państwa;
2. przyjęcie proponowanego w planowanej nowelizacji postanowienia ust. 1a o grach multijurysdykcyjnych;
3. zawężenie zakresu planowanego monopolu Skarbu Państwa w ust. 1b wyłącznie do gier hazardowych w internecie o zasadach odpowiadających zasadom gier losowym;
4. wyraźne wyłączenie w planowanym ust. 1c z zakresu monopolu Skarbu Państwa zakładów wzajemnych, gier w karty, gier na automatach oraz loterii promocyjnych online;
5. postanowienie w ust. 1d, że działalność w zakresie gier na automatach poza kasynami może być wykonywana w licencjonowanych salonach gier na automatach przy dodaniu postanowień umożliwiających ponownie operatorom prywatnym otrzymywania koncesji lub zezwoleń na urządzenie gier na automatach.

Poker

Pierwszą pozytywną zmianą w zakresie pokera jest uznanie w planowanym artykule 2 ust. 5a pokera (tak jak i pozostałych wymienionych w nim gier w karty) za grę hazardową tylko wtedy, kiedy gra jest rozgrywana o nagrody pieniężne lub rzeczowe. Oznacza to, że w innych przypadkach sam poker nie stanowi gry hazardowej, a tym samym nie podlega regulacji ustawy. Jeśli pojawia się jakakolwiek nagroda, poker zmienia swój charakter z gry karcianej na hazardową grę w karty.

Pozytywne jest też ponowne umożliwienie organizowania gier w pokera poza kasynami przez podmioty posiadające odpowiednie koncesje – zarówno w formie rozgrywki uczestnika przeciwko operatorowi, jak i turnieju pomiędzy uczestnikami. Co więcej, turnieje będzie można również organizować poza kasynami bez posiadania odpowiedniej koncesji, pod warunkiem zatwierdzenia regulaminu, rozgrywania turnieju w wydzielonym miejscu, zgłoszenia do właściwego dyrektora izby celnej oraz pod dodatkowym warunkiem, że wygraną będą wyłącznie nagrody rzeczowe o wartości nieprzekraczającej 50 proc. kwoty bazowej, która obecnie wynosi 4063,75 zł.

W planowanej nowelizacji brakuje umożliwienia polskim graczom udziału w międzynarodowych turniejach pokerowych rozgrywanych online, w których spotyka się światowa czołówka i w których Polacy regularnie odnoszą sukcesy. Niestety, nowelizacja zastrzega cały sektor gier hazardowych online z wyjątkiem zakładów wzajemnych oraz loterii promocyjnych do zakresu monopolu Skarbu Państwa, zakazując jednocześnie osobom przebywającym na terenie Polski uczestnictwa w jakichkolwiek grach organizowanych przez operatora niewykonującego monopolu Skarbu Państwa czy też przez operatora nieposiadającego wymaganego zezwolenia. W związku z tym wskazane byłoby wyłączenie pokera online z zakresu monopolu Skarbu Państwa, umożliwienie operatorom prywatnym uzyskania licencji na pokera online oraz zezwolenie polskim graczom na udział w międzynarodowych turniejach pokerowych rozgrywanych online.

Źródło: gazetaprawna.pl