Niesłuszna kara za wygraną w grach hazardowych. Interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk złożył w tej sprawie kasację do Sądu Najwyższego na korzyść skazanego.

Historia sprawy

Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego oskarżył obywatela, że od stycznia do października 2017 r. uczestniczył na terenie Polski w zagranicznych grach hazardowych w Internecie wbrew przepisom ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (wygrał ok. 145 tys. zł). Zarzucono mu takie przestępstwo skarbowe z art. 107 § 2  Kodeksu karnego skarbowego. Grozi za nie kara grzywny do 120 stawek dziennych.

Sąd Rejonowy w 2020 r. uznał winę oskarżonego, wskazując, że jest to “wypadek mniejszej wagi”. Zgodnie z art. 107 § 4 k.k.s. „w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 lub 2 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”.

Sąd skazał gracza na 5 tys. zł grzywny. Ponadto orzekł ściągnięcie równowartości pieniężnej przedmiotów w kwocie 145 tys. zł; zasądził też od niego koszty sądowe.

Obrońca złożył apelację, zarzucając wyrokowi m.in. skazanie oskarżonego mimo przedawnienia karalności za wykroczenie skarbowe. Wniósł o uniewinnienie oskarżonego i uchylenie postanowienia o zabezpieczaniu majątkowym.

W 2021 r. Sąd Okręgowy utrzymał wyrok I instancji.

Wniosek kasacji

Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art.113 § 1 k.k.s RPO zarzucił wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., poprzez ich zastosowanie i wyrażenie błędnego poglądu, że chwilą, od której należy liczyć datę biegu przedawnienia karalności czynu, stanowi koniec roku, w którym upłynął termin płatności należności publicznoprawnej, w sytuacji, gdy w przedmiotowej sprawie przepis art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 3 k.k.s. nie miał zastosowania, co doprowadziło do błędnego ustalenia daty przedawnienia karalności czynu a w konsekwencji błędnego ustalenia, że w dacie orzekania przez sąd I Instancji nie doszło do przedawnienia karalności czynu, co w efekcie doprowadziło do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 k.k.s.

RPO wnosi o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w całości i umorzenie postępowania z powodu przedawnienia karalności czynu.

Argumentacja RPO

Uchybienie sądu II Instancji doprowadziło do utrzymania w mocy orzeczenia, które winno zostać uchylone, a postępowanie w sprawie umorzone. Sąd Okręgowy błędnie zastosował bowiem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., w konsekwencji czego nietrafnie uznał, że nie doszło do przedawnienia karalności.

Sąd Najwyższy wskazywał, że zgodnie z art. 51 § 2 k.k.s. karalność wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat, ale nie od czasu popełnienia wykroczenia, lecz od “zakończenia tego okresu”. Według SN w sytuacji, gdy w ciągu rocznego terminu od popełnienia wykroczenia wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, okres ten wydłuża się o dwa lata od zakończenia okresu rocznego terminu – jest to okres 3 lat od popełnienia czynu.

Kluczowe w sprawie jest zatem ustalenie daty, od której należy liczyć bieg przedawnienia karalności czynu skazanego. Sąd Okręgowy błędnie wskazał, że skoro otrzymał od spółki na Malcie przelewy w łącznej wysokości 145 tys. zł za wygrane – a nie odprowadził podatku od tej kwoty – to czyn polegał na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, w rozumieniu art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. art. 44 § 2 i 3 k.k.s.

Jak wskazuje się w doktrynie, „karalne jest uczestnictwo na terytorium RP w grze hazardowej urządzanej i prowadzonej poza granicami kraju”. Dla popełnienia czynu z art. 107 § 2 k.k.s. irrelewantna pozostaje kwestia uiszczenia podatku od wygranej. Brak wygranej, czy też przegrana w zagranicznej grze losowej, nie powoduje przecież, że osoba biorąca udział w takiej grze na terenie Polski nie dopuszcza się popełnienia czynu z art. 107 § 2 k.k.s.

Sąd Okręgowy wskazuje, że w przypadku wykroczeń polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, a takim wykroczeniem – choć nie wynika to wprost z ustawowego opisu jego znamion – jest bez wątpienia wykroczenie z art. 107 § 4 k.k.s. w zw. z art. 107 § 2 k.k.s., którego bieg terminu przedawnienia karalności liczy się nie od czasu jego popełnienia, ale od końca roku, w którym upłynął termin płatności należności – skoro oskarżony otrzymał przelewy, a od tej sumy wypłaconych wygranych oskarżony nie odprowadził podatku, a więc czyn jego polegał na uszczupleniu należności publicznoprawnej, w rozumieniu art. 44 § 3 k.k.s. w zw. z art. 53 § 27 i 26 k.k.s.

W ocenie RPO nie sposób podzielić tego zapatrywania z uwagi na fakt, że czynność, za którą skazano oskarżonego, nie polega na nieuiszczeniu podatku, ale na samym braniu udziału w zagranicznej grze hazardowej na terytorium RP. Ponadto Sąd Okręgowy nie wskazał, jaki podatek i do kiedy obywatel zobowiązany był uiścić.

Istotne jest, że w czasie popełnienia czynu, obowiązywał art. 21 ust. 1 pkt 6 Ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nim wolne od podatku dochodowego były wygrane w kasynach gry oraz w grach bingo pieniężne i fantowe, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Przepis ten uchylono dopiero 1 stycznia 2018 r.

Sąd II Instancji błędnie zastosował zatem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s. Doprowadziło to do utrzymania w mocy orzeczenia, które powinno było zostać uchylone z uwagi na przedawnienie karalności czynu, a postępowanie umorzone.

Z uwagi na fakt, że przypisane wykroczenie skarbowe nie polegało na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, przy ustaleniu daty przedawnienia karalności czynu nie może mieć zastosowania art. 44 § 2 i 3 k.k.s. Czynnością sprawczą było bowiem samo zachowanie polegające na braniu udziału w zagranicznej grze hazardowej, a zatem do popełnienia czynu doszło w okresie, kiedy skazany brał w niej udział.

Okres przedawnienia należy zatem ustalić zgodnie z art. 51 § 1 i § 2 k.k.s., tj. licząc od dnia popełnienia czynu. Skoro zaś czyn popełniono w okresie od 16 stycznia 2017 r. do 18 października 2017 r. – a w terminie wskazanym w art. 51 § 2 k.k.s. wszczęto postępowanie – przedawnienie karalności wykroczenia skarbowego nastąpiło 19 października 2020 r.

Na uwadze również należy mieć art. 15zzr ust. 6 tzw. specustawy covidowej z 2 marca 2020 r., który wszedł w życie 31 marca 2020 r., a utracił moc 16 maja 2020 r. na mocy art. 46 pkt 20 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Na mocy tego przepisu bieg terminów przedawnienia był zawieszony od 31 marca 2020 r. do 15 maja 2020 r. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet biorąc pod uwagę powyższe, czyn oskarżonego przedawnił się 4 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy błędnie zastosował zatem art. 51 § 1 k.k.s. w zw. z art. 44 § 2 i 3 k.k.s., bezzasadnie uznając, że w sprawie nie doszło do przedawnienia karalności czynu. Doprowadziło to do chybionego ustalenia, że bieg przedawnienia liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym należało uiścić należność publicznoprawną.

Wniosek kasacji o uchylenie zarówno wyroku Sądu Okręgowego, jak i utrzymanego nim w mocy orzeczenia Sądu Rejonowego podyktowany jest okolicznością przedawnienia karalności czynu przypisanego skazanemu, co skutkować winno umorzeniem postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 51 § 1 i § 2 k.k.s. II.510.1095.2021.

fot. Ministerstwo Finansów