Hazardowe podsumowanie 2022 roku
Za nami 2022 rok, w którym niemal cała branża nabierała rozpędu po pandemii koronawirusa, a także musiała mierzyć się z nowymi realiami na rynkach międzynarodowych. Oczywiście swoje piętno na branży pośrednio, czy bezpośrednio odcisnęła także wojna na Ukrainie. Reasumując działo się naprawdę sporo, ponieważ w poszczególnych krajach dochodziło również do zmian regulacji, byliśmy świadkami fuzji, przejęć, czy afer, których także nie brakowało. Zapraszamy zatem na obszerne podsumowanie minionego już roku, w którym szczególną uwagę zwracamy na polski rynek.
Jak co roku w styczniu na naszym serwisie została opublikowała lista najbardziej wpływowych osób w polskim hazardzie za zasługi w roku poprzednim. Tym razem zwycięzcą został ówczesny Minister Finansów, Tadeusz Kościński. Pozostałe miejsca na podium zajęli prezes zarządu Totalizatora Sportowego, Olgierd Cieślik i CEO STS, Mateusz Juroszek.
A to nie wszystko, jeśli chodzi o polski rynek, ponieważ nasza redakcja po raz kolejny skutecznie interweniowała w przypadku naruszenia prawa hazardowego. Sprawa dotyczyła sieci sklepów Żabka, która poprzez swój facebookowy profil społecznościowy zaczęła promować doładowania paysafecard. Nie byłoby w tym nic dziwnego, a nasz serwis by o tym nie pisał, gdyby nie fakt, że opis reklamy mógł pośrednio zachęcać do korzystania z usług nielicencjonowanych gier hazardowych.
Po naszej interwencji Żabka zareagowała w jedyny właściwy sposób: – Zgadzamy się, że wskazany komunikat został sformułowany niefortunnie, dlatego usunęliśmy post niezwłocznie po otrzymaniu od Państwa zapytania w tej sprawie.
Styczeń przyniósł też zmiany w Fortuna Entertainment Group (FEG), ponieważ David Vaněk, ówczesny dyrektor generalny czeskiej Fortuny i członek najwyższego kierownictwa FEG został mianowany do zarządzania całą międzynarodową Grupą. Na stanowisku prezesa zastąpił Pera Widerstroma.
Polscy gracze loteryjni, jak co roku 25 stycznia mieli możliwość świętowania Dnia Gracza Lotto. Z tej okazji Totalizator Sportowy na specjalnej konferencji prasowej przekazał także kilka istotnych wiadomości. Najważniejszą bez wątpienia była informacja o tym, iż do Skarbu Państwa z tytułu podatku od gier i dopłat trafiło rekordowe 2,715 miliarda złotych. Ponad 1,155 miliarda złotych z tej kwoty przekazanych zostało dzięki klientom Totalizatora Sportowego na wsparcie rozwoju polskiego sportu oraz kultury narodowej. Jak podkreśla spółka, był to wyjątkowy rok nie tylko pod kątem wyników finansowych, lecz także ze względu na Jubileusz 65-lecia, którego Ambasadorem był Robert Lewandowski.
A to nie wszystko, jeśli chodzi o polski rynek, ponieważ w styczniu na kanale Interplay miała również premiera programu Game Plan. Mowa o cyklu videocastów, do którego zapraszani są goście z szeroko rozumianej branży rozrywkowej.
Gościem pierwszego odcinka był Radosław Budnik, affiliate manager firmy Superbet, z którym redakcja porozmawiała na temat branży bukmacherskiej i afiliacyjnej.
W lutym działo się jeszcze więcej niż w styczniu, a zwłaszcza w jego 24 dniu. Wówczas odbyła się bowiem czwarta uroczysta gala Polish Gaming Aces, na której wręczono branżowe nagrody w dziesięciu kategoriach. Niestety dzień uroczystości był niezwykle trudny, ponieważ właśnie 24 lutego Rosja zbrojnie zaatakowała Ukrainę, co wywołało wojnę za naszą wschodnią granicą. Z tego powodu część scenariusza gali również została zmodyfikowana. Organizatorzy mieli bowiem pełną świadomość sytuacji, która do dziś budzi niepokój w nas wszystkich.
Lista zwycięzców poszczególnych kategorii Polish Gaming Aces 2021
Kampania Marketingowa Roku – Betclic
Debiut Roku – Betcris
Produkt Roku – Total Bonus, Totalizator Sportowy
Kasynowy Dostawca Roku – Playtech
Bukmacherski Dostawca Roku – Betradar
Stacjonarne Kasyno Roku – Casinos Poland Wrocław
Ambasador Roku – Mariusz Pudzianowski, BETFAN
Najbardziej Zaangażowana Kobieta Roku – Katarzyna Mikołajczyk, STS/Graj Legalnie
Bukmacher Roku – Superbet
Firma Roku – Totalizator Sportowy
Cała gala była stylizowana w klimatach lodowego kasyna. Pomiędzy przyznawaniem statuetek dla laureatów, czas gościom umilały występy artystyczne. Po części oficjalnej, na której kapituła przyznała nagrody w dziesięciu kategoriach, odbył się uroczysty bankiet, na którym dominowały rozmowy branżowe.
Na światowej scenie ogłoszono, że końca dobiega jedna z największych sag przetargowych w ostatnich latach. Otóż ogłoszono, że australijski operator gier Crown Resorts ma zostać przejęty przez Blackstone Inc za 8,9 mld AUD (6,3 mld USD/4,7 mld GBP/5,6 mld EUR). Tym samym prawie rok po złożeniu przez Blackstone wstępnej propozycji przejęcia, Crown ogłosił (14.02.2022), że zawarł akt wdrożeniowy programu, na mocy którego globalna grupa nabędzie wszystkie udziały właściciela kasyn.
Z kolei Entain sfinalizował transakcję kupna kanadyjskiego operatora zakładów sportowych Avid Gaming od Middlebrook Investments Limited za 300 mln CAD (174,8 mln GBP / 236,5 mln USD / 206,6 mln EUR). Na polskim podwórku w lutym co prawda do żadnych przejęć, czy fuzji nie doszło, ale wartym odnotowania jest fakt, że Jarosław Walaszek dołączył do STS Holding, obejmując funkcję chief information officera. Wcześniej przez 16 lat pracował w Grupie Onet, która obecnie wchodzi w skład Ringier Axel Springer Polska.
Marzec upłynął przede wszystkim pod znakiem zdecydowanej reakcji branży hazardowej na rosyjską agresję na terytorium Ukrainy. Clarion Gaming – organizator targów ICE i iGB Affiliate w Londynie – podjął decyzję o zawieszeniu udziału rosyjskich i białoruskich firm w imprezie, natomiast Komitet Wykonawczy European Lotteries wydał oświadczenie, w którym zalecił swoim członkom zaprzestanie przyjmowania zakładów na drużyny z ligi rosyjskiej oraz białoruskiej. Dodatkowo podjęto decyzję o zawieszeniu członkostwa przedstawicieli z Rosji i Białorusi: – Zaistniała sytuacja zmusiła Komitet Wykonawczy EL do zalecenia członkom EL zaprzestania przyjmowania zakładów na drużyny z ligi rosyjskiej oraz białoruskiej. Ponadto podjęto decyzję o zawieszeniu członkostwa przedstawicielom z Rosji oraz Białorusi. European Lotteries i jej członkowie wzywają do natychmiastowego zaprzestania wojny i inwazji Rosji na Ukrainę, a zamiast tego budowania pokoju i dialogu – mogliśmy przeczytać w oświadczeniu.
Ruszyła międzynarodowa zbiórka na rzecz Ukrainy zainicjowana przez branżę gier. W ramach akcji „Gaming Industry for Ukraine” już w marcu udało się zgromadzić przeszło ćwierć miliona funtów. Zaledwie kilkanaście dni wystarczyło więc, by wypełnić początkowy cel organizatorów.
Na pomoc Ukrainie oraz jej mieszkańcom ruszyli także operatorzy działający w Polsce. Już w pierwszych dniach marca swoje wsparcie finansowe zadeklarowali Superbet i Fortuna. Na akcje koordynowane przez Polski Czerwony Krzyż oraz Polską Akcję Humanitarną obie firmy przekazały w sumie 430 tysięcy złotych.
18 marca ruszyła także sprzedaż Zakładów Specjalnych – gry liczbowej Totalizatora Sportowego, z której cały przychód przekazany został na pomoc Ukrainie. Każdy z graczy biorących udział w losowaniu mógł więc jednocześnie wesprzeć mieszkańców kraju cierpiącego na skutek rosyjskiej agresji, jak i zyskać szansę na wygraną pieniężną.
W marcu potwierdziły się także doniesienia, o których informowaliśmy na łamach Interplay w październiku 2021 roku. Dyrektor finansowy Entain Group, Rob Wood, poinformował, że hazardowy hegemon dokonał przejęcia Totolotka i niebawem pojawi się na polskim rynku ze swoją marką Bwin.
Sporo działo się także poza granicami naszego kraju. Camelot utracił bowiem licencję na prowadzenie brytyjskiej National Lottery na rzecz czeskiego operatora Allwyn. Oznaczało to, że po raz pierwszy za obsługę National Lottery nie będzie odpowiadać brytyjska grupa.
Gorąco było również wokół londyńskich targów ICE. Ze względu na sytuacją epidemiologiczną, a także zmianę terminu wydarzenia, z udziału w imprezie wycofało się wiele firm. W marcu taką decyzję podjął największy polski producent i dostawca terminali EGM, gier losowych i rozwiązań systemowych – Promatic.
Druga połowa miesiąca przyniosła ogromne zamiany w najpopularniejszej europejskiej grze liczbowej – Eurojackpot. Od 19 marca gracze typują w swoich zakładach 5 z 50 i 2 z 12 liczb, a nie, tak jak to było wcześniej, 5 z 50 i 2 z 10 liczb. Oprócz tego zdecydowano się na wprowadzenie dodatkowego losowania, które odbywa się co wtorek. Zmiany zaszły także w obszarze wygranych. Od marca kumulacje mogą sięgnąć nawet 120 milionów euro, czyli przeszło pół miliarda złotych. Wcześniej maksymalną kwotą kumulacji było 90 milionów euro.
Magdalena Rzeczkowska została nową minister finansów. Tym samym objęła ona stanowisko, które od 9 lutego, gdy z rządu odwołany został Tadeusz Kościński, pozostawało nieobsadzone. Nominację tę z optymizmem przyjęła branża hazardowa, gdyż Rzeczkowska to była Sekretarz Stanu i Szefowa KAS, która w trakcie swojej pracy aktywnie walczyła między innymi z szarą strefą.
Kwiecień był wyjątkowym miesiącem dla Totalizatora Sportowego. Polski operator otworzył swój tysięczny salon gier na automatach. Jubileuszowy punkt zlokalizowany jest w Warszawie przy ul. Jana Kazimierza 12. Oprócz tego, Totalizator Sportowy mógł także z dumą poinformować, że dzięki sprzedaży swoich Zakładów Specjalnych, na wsparcie dla Ukrainy zostanie przekazane łącznie 4 270 904 zł. 2 260 640 zł pochodziło ze sprzedaży zakładów na pierwsze losowanie, a 2 010 264 zł to przychody z zakładów na drugie losowanie.
W pomoc Ukrainie nieustannie zaangażowany pozostawał także Playtech, który już kilka godzin po rosyjskiej agresji udzielił wsparcia swoim pracownikom w Kijowie. Co więcej, grupa zapewniła również dostawy żywności, wody i leków, pomoc medyczną oraz wsparcie psychologiczne dla osób dotkniętych wojną. W celu pomocy Ukrainie utworzono nawet specjalną strukturę organizacyjną, która okazała się na tyle efektywna, że do Playtech zgłosił się szereg innych firm działających w branży, a nawet organizacji międzynarodowych i pozarządowych. – Kryzys na Ukrainie ma niszczycielski wpływ na nas wszystkich, a naszym priorytetem od samego początku było bezpieczeństwo naszych ludzi na Ukrainie. Jako wiodąca firma technologiczna z zobowiązaniami wobec swoich interesariuszy, mamy obowiązek chronić pracowników, ich źródła utrzymania oraz cały biznes Playtech. Dlatego też ich potrzeby były w centrum wszystkich naszych planów i kierowały każdą naszą decyzją, którą podjęliśmy – powiedział Mor Weizer, CEO Playtech.
Na polskim rynku ponownie nie było nudy. Duży falstart zaliczył GO+bet, który nie dość, że do startu nie był w pełni gotowy, to dodatkowo zaprezentował polskim klientom… niezbyt oryginalny projekt strony internetowej.
Po kontrowersyjnym spocie, a także głośnym artykule Szymona Jadczaka dotyczącym kryminalnej przeszłości twórcy Gromdy, Mariusza Grabowskiego oraz zawodników organizacji, Betclic zdecydował się zakończyć współpracę z federacją. – W dniu 23 marca 2022 roku wypowiedzieliśmy umowę współpracy z federacją Gromda. Oznacza to, że Betclic nie powinien już być wiązany z galami Gromda, a zakłady dotyczące walk odbywających się w tej federacji zostały usunięte z naszej oferty – poinformował nas operator.
Zdecydowanie najważniejszym wydarzeniem kwietnia dla międzynarodowych operatorów było otwarcie regulowanego rynku hazardu online w kanadyjskiej prowincji Ontario. Większość czołowych firm, takich jak chociażby Unibet, theScore, BetRivers, 888, PointsBet, LeoVegas, Bwin, Bet365, FanDuel, BetMGM i Caesars zameldowało się w Kanadzie już 4 kwietnia, czyli w dniu otwarcia. O tym jak bardzo wyczekiwanym momentem był dzień uruchomienia rynku w Ontario może świadczyć fakt, że jeszcze przed zakończeniem miesiąca na kanadyjskim rynku obecnych było 30 firm.
Kwiecień upłynął także pod znakiem dużych transakcji. IGT podpisało umowę kupna dostawcy treści iGaming iSoftBet za około 160 milionów euro, a zakup ten sprawił, że biblioteka treści PlayDigital IGT powiększyła się do około 225 zastrzeżonych gier kasynowych.
Doszło także do zmian w szczegółach transakcji, na mocy której 888 Holdings nabył aktywa William Hill poza Stanami Zjednoczonymi. Ze względu na zmiany w światowej gospodarce oraz uwarunkowania regulacyjne, 888 i Caesars uzgodniły nową, o 250 mln funtów niższą cenę.
W maju akcjonariusze 888 Holdings oficjalnie zatwierdzili przejęcie nieamerykańskich aktywów William Hill za ostateczną kwotę 1,95 mld funtów. Podczas głosowania akcjonariusze oddali 307 milionów głosów (99.7%) za transakcją oraz 819 264 głosy przeciwko przejęciu.
Branżę rozrywkową zelektryzowała w maju także inna umowa. Grupa Betclic Everest połączyła siły z producentem i dystrybutorem treści telewizyjnych – firmą Banijay. Powstała na mocy porozumienia dwóch gigantów spółka FL Entertainment, której wartość wyniosła 7,2 mld euro, miała niebawem zameldować się na giełdzie Euronext Amsterdam. Kluczem do tego miało być planowane partnerstwo z Pegasus Entrepreneurs.
W międzyczasie jedna z marek Betclic Everest – Bet-at-Home opublikowała wyniki za pierwszy kwartał 2022 roku. Okazało się, że w związku z problemami w kwestiach regulacyjnych w Niemczech, Austrii i Holandii, przychody bukmachera spadły aż o 50%, jednak były zgodne z przewidywaniami firmy.
Playtech i Paysafe ogłosiły rozszerzenie współpracy na Wielką Brytanię i Europę. Wcześniejsze porozumienie obejmowało wyłącznie Stany Zjednoczone, gdzie Paysafe dostarcza swoją platformę płatniczą dla Play Gun Lake w stanie Michigan, a także wspiera aplikację BetParx iGaming zarówno w Pensylwanii, jak i New Jersey.
Zakończył się proces rebrandingu grupy Allwyn, która w 2021 roku postanowiła odejść od nazwy SAZKA Entertainment. Tym samym cztery główne jednostki – SAZKA (Czechy), OPAP (Grecja i Cypr), Lotteries (Austria) i Lotto ‘Gioco’ (Włochy) zmieniły nazwę na Allwyn. Brytyjskie ramię grupy, które od 2024 roku zarządzać będzie National Lottery działać miało natoniast odtąd jako Allwyn Services UK Ltd.
Maj okazał się dość spokojnym miesiącem na polskim rynku. 20 maja miało jednak miejsce historyczne losowanie w Eurojackpot. Kwota kumulacji po raz pierwszy osiągnęła bowiem 500 milionów złotych. O fenomenie Eurojackpot i gier losowych w naszym kraju opowiedziała nam dyrektor Biura Rzecznika Prasowego Totalizatora Sportowego, Aida Bella.
W czerwcu w polskiej branży działo się już znacznie więcej. Już na początku miesiąca współpracę z PZBUK zakończył Patryk Włodarski, który z grupą Cherry związany był od ponad 10 lat, a w ostatnim czasie pełnił w niej funkcję Country Managera.
Był to jednak dopiero początek czerwcowych przetasowań na polskim rynku. Spore zmiany zaszły bowiem w obszarze sponsoringu polskich klubów piłkarskich przez firmy bukmacherskie. Końca dobiegła między innymi wieloletnia współpraca LV BET i Wisły Kraków, a z wspierania Cracovii, Górnika Łęczna i Pogoni Szczecin zdecydował się zrezygnować STS.
Redakcja Interplay postanowiła sprawdzić, jak branża hazardowa zareagowała na marcowy apel Ukraińskiej Komisji Regulacji Hazardu i Loterii, by ograniczyć swoją działalność na rosyjskim rynku. Okazuje się, że spore grono firm cały czas prowadzi operacje w Rosji, a część z nich współpracuje jednocześnie z polskim rynkiem rozrywki. Mowa tu między innymi o dostawcach, którzy na polski rynek dostarczają oprogramowanie IT do polskich bukmacherów, kasyn i obsługują jedną ze spółek skarbu państwa.
W tej sprawie redakcja Interplay zwróciła się do Ministerstwa Finansów z dwoma zapytaniami: Czy do Ministerstwa Finansów dotarł apel Ukraińskiej Komisji Regulacji Hazardu i Loterii oraz czy Ministerstwo poinformowało o tym fakcie operatorów lub czy zamierza to zrobić? Ministerstwo przyznało, że nie otrzymało apelu Ukraińskiej Komisji Regulacji Hazardu i Loterii. Interplay poinformował o tym fakcie stronę ukraińską.
W czerwcu redakcja Interplay zwróciła także uwagę na fakt, że jedno kasyn online z szarej strefy promuje swoją ofertę wykorzystując nielegalnie wizerunek Roberta Lewandowskiego, a także fałszując metodę wpłaty na wzór jednego z najbardziej popularnych banków w Polsce.
Pokazuje to, że podczas gdy legalni operatorzy dokładają wszelkich starań, by wypełnić polskie warunki licencyjne, również te dotyczące reklamy, ci działający w szarej strefie nie przestrzegają żadnych zasad, a co więcej, łamią je, by wprowadzić w błąd nieświadomych graczy.
Sygnisoft postanowił zainwestować w nowoczesną platformę dla zakładów bukmacherskich, o czym w rozmowie z Interplay poinformował CEO firmy, Tomasz Szymański: – Mieliśmy okazję tworzyć platformy igamingowe dla produktów loteryjnych oraz kasynowych na zagraniczne rynki. Jako partner technologiczny uczestniczyliśmy również w tworzeniu modułów platformy bukmacherskiej dla jednego z dużych operatorów. Nasze dotychczasowe aplikacje w obszarze igamingu były rozwiązaniami dedykowanymi, tworzonymi pod konkretne potrzeby Klientów, a co za tym idzie nie mogliśmy ich dalej udostępniać i odsprzedawać. Po przeprowadzonej analizie rynku i naszych zasobów, na początku 2022 roku postanowiliśmy zainwestować w stworzenie własnej platformy bukmacherskiej, która będzie kompleksowym narzędziem dla nowych i obecnych operatorów – zapowiedział Szymański.
Kindred został zmuszony do wywieszania białej flagi na niemieckim rynku: – Nasz długoterminowy kierunek strategiczny wyznacza rynki regulowane lokalnie jako główny motor naszego rozwoju. Procedury składania wniosków licencyjnych, warunki licencyjne i otoczenie regulacyjne muszą być jednak przejrzyste, zrównoważone i opłacalne finansowo, by rynek był konkurencyjny – tak grupa tłumaczy swoją decyzję o wycofaniu wniosku o niemiecką licencją.
Problemy Kindred nie kończą się jednak na Niemczech. Okazało się bowiem, że grupa nie przestrzega prawa hazardowego nie tylko w Polsce. Trannel, spółka zależna Kindred, przegrała w sądzie okręgowym w Oslo proces przeciwko państwu norweskiemu. Firma Trannel złożyła pozew w związku z tym, że regulator Lotteritilsynet nakazał spółce zaprzestania oferowania swoich usług w Norwegii. Ani Trannel, ani jego spółka macierzysta nie posiadają licencji na prowadzenie działalności w tym kraju, który działa w modelu monopolistycznym.
Ze swoimi problemami zmagać musiało się w czerwcu także Makau. Pierwotnie wydawało się, że pomimo fali zachorowań na COVID-19, tamtejsza kasyna unikną zamknięcia, jednak ostatecznie one również podzieliły los restauracji, kin czy salonów fryzjerskich. Stało się więc jasne, że po raz kolejny branża w Makau będzie zmuszona liczyć straty, a opublikowane w czerwcu wyniki finansowe kasyn za maj również nie dawały wielkich powodów do optymizmu. Wskaźnik GGR spadł bowiem w porównaniu z poprzednim rokiem aż o 68%.
Zarządzane przez Blackstone fundusze nieruchomościowe i private equity sfinalizowały przejęcie Crown Resorts, a cała transakcja objęła trzy luksusowe kurorty i kasyna w Melbourne, Perth i Sydney, będąc jednocześnie największą w historii Blackstone w regionie Azji i Pacyfiku.
Pierwszy miesiąc lata obfitował w wiele wydarzeń na naszym rodzimym rynku. Zadość stało się między innymi rokrocznej tradycji, w ramach której podczas spotkań eliminacyjnych polskich klubów w europejskich pucharach, łamana jest ustawa hazardowa. Tym razem to kazachska Astana FC zaprezentowała na swoich koszulkach logo bukmachera Olimpbet, który nie posiada licencji na działalność w Polsce. Redakcja Inteplay zwróciła się z prośba o komentarz do gospodarza spotkania – Rakowa Częstochowa – oraz do Polskiego Związku Piłki Nożnej, w którego interesie powinno leżeć przestrzeganie ustawy hazardowej, gdyż przypomnijmy, że PZPN i Ekstraklasa (stan na 2022 rok) pobierają od bukmacherów opłatę 0,5% od obrotu brutto za możliwość wykorzystywania wyników sportowych. Kwestia pobierania opłat za możliwość wykorzystania wyników sportowych znalazła się zresztą pod lupą UOKiK i wydawało się, że najbliższe tygodnie mogą przynieść w tej sprawie upragnione rozstrzygnięcie, co ostatecznie nie miało miejsca.
Nasza redakcja zajęła się także kwestią, która w obliczu przejęcia Totolotka przez grupę Entain wydawała się być szczególnie istotna. Ekspertkę prawa hazardowego w Polsce, dr. Justynę Gruszę Głębicką, zapytaliśmy o niejasną przeszłość marki Bwin, która na mocy licencji Entain będzie mogła niebawem ponownie pojawić się na polskim rynku. Przypomnijmy bowiem, że strona Bwina była dostępna w naszym kraju na długo po wejściu w życie ustawy hazardowej. Gracze mogli się na nią logować oraz wypłacać środki. – Zakładając, że nie można było już zawierać zakładów po 1 kwietnia 2017 r., to z doniesień z rynku wynika, że można zarzucić Bwin reklamowanie nielegalnych gier hazardowych, bądź tych legalnych, ale wbrew warunkom ustawy o grach hazardowych – stwierdziła Justyna Grusza Głębicka.
22 lipca ruszyła ogólnopolska kampania LOTTO„Wygrywamy zaczyna się od WY”, której Ambasadorem był Robert Lewandowski. Na stronie www.gramywygrywamy.pl pojawiła się możliwość zgłaszania pomysłów na budowę, modernizację, remont czy doposażenie wybranego obiektu sportowego lub kulturalnego w swojej okolicy. W każdym województwie dofinansowanie wynieść mogło nawet do 200 tys. zł.
Prezes Ukraińskiej Komisji Regulacji Hazardu i Loterii, Ivan Rudyi, udzielił Interplay mocnego wywiadu, w którym skrytykował firmy utrzymujące relacje z Rosją: – Społeczność międzynarodowa musi zrozumieć, że nie ma tutaj miejsca na bierność. W świecie, w którym zbrodnie nie spotykają się ze zdecydowanym sprzeciwem, nie może być mowy o rozwoju biznesu – stwierdził Rudyi.
W lipcu wyobraźnię wielu Polaków rozbudzały astronomiczne kwoty kolejnych kumulacji Eurojackpot. Rekordowa pula osiągnęła 22 lipca zawrotne 580 mln złotych – najwięcej w historii gry.
1 lipca niemiecki organ regulacyjny wdrożył przepisy, które pozwoliły blokować adresy IP oraz płatności u nielicencjonowanych operatorów. Glucksspielbehorde zapowiedział także podjęcie odpowiednich kroków wobec witryn, które reklamują nielegalne podmioty.
Tego samego dnia 888 Holdings sfinalizowało procedurę przejęcia aktywów William Hill od Caesars. Brytyjskiego operatora czekało wkrótce kilka zmian organizacyjnych. Z firmy odszedł dotychczasowy CEO – Ulrik Bengtsson, a funkcję CFO przestał pełnić Eric Hageman.
W kwestii regulacji hazardu ważne kroki podjęło także Peru, które zagłosowało za legalizacją hazardu online i zakładów sportowych, ustanawiając tym samym nowe ramy prawne dla tych sektorów. Podczas głosowania, które miało miejsce 15 lipca, wszyscy uprawnieni dali zielone światło nowym przepisom.
Playtech zakończył proces sprzedaży swojego działu handlu finansowego Finalto. Został on przejęty przez Gopher Investments za 250 milionów dolarów. Sprzedaż Finalto została sfinalizowana 11 lipca, a więc ponad rok po tym, jak Gopher, czyli mniejszościowy udziałowiec Playtech, po raz pierwszy złożył swoją ofertę.
Lipiec był dla Playtech bardzo pracowitym okresem. Poza sprzedażą Finalto, wiodący dostawca technologii podpisał umowę z Resorts Digital Gaming, czyli cyfrową odnogą Resorts Casino Hotel Atlantic City i rozszerzył współpracę z 888 Holdings na amerykańskim rynku, lecz przy tym zmuszony był porzucić plany dotyczące umowy Caliplay SPAC, na mocy której Caliplay wkroczyłoby na amerykańską giełdę. Przy tym wszystkim Playtech cały czas nie zapominał także o tym, co dzieje się na Ukrainie i kontynuował swoje imponujące wsparcie dla kraju dotkniętego wojną. Tylko w ciągu lipca grupa przekazała mieszkańcom Ukrainy 6000 porcji mięsa, 10 800 porcji żywności dla niemowląt oraz mleka w proszku oraz 38 000 sztuk pieluch.
Lipiec upłynął także pod znakiem sądowej batalii podjętej przez Camelot i IGT przeciwko decyzji o przyznaniu licencji na brytyjską National Lottery firmie Allwyn Entertainment. W wyniku postępowania Sąd Najwyższy zniósł automatyczne zawieszenie, które uniemożliwiło GC formalne przyznanie Allwyn czwartej licencji National Lottery. – Oczywiście jesteśmy rozczarowani tą decyzją. Pojawia się prawdopodobieństwo wystąpienia dalszych opóźnień, ponieważ rozprawa odbędzie się dopiero we wrześniu. Nie ulega wątpliwości, że uniemożliwi to nam wykorzystanie możliwości jakie niesie ze sobą Czwarta Licencja – nie krył oburzenia prezes Allwyn UK, Justin King.
W sierpniu polskie prawo hazardowe zostało złamane po raz kolejny. Tym razem miało to miejsce w katowickim Spodku, gdzie nasza siatkarska kadra narodowa mierzyła się z Bułgarią. Na swoich koszulkach goście zaprezentowali logo bukmachera Efbet, który nie posiada licencji na działalność w Polsce.
Sierpień przyniósł także dalszy ciąg problemów z prawem hazardowym grupy Entain. Komisja ds. Hazardu uznała, że spółka ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowości w działalności internetowej i stacjonarnej, związane z odpowiedzialnością społeczną oraz przeciwdziałaniem praniu brudnych pieniędzy i tym samym zobowiązała Entain do zapłaty 17 milionów funtów kary.
1xBet został nowym sponsorem PSG. Na łamach Interplay przypomnieliśmy o licznych kontrowersjach związanych z wątpliwą zarówno pod kątem moralnym, jak i etycznym działalnością rosyjskiego bukmachera. Lista zarzutów wysuwanych wobec firmy jest bardzo długa i obejmuje między innymi łamanie przepisów hazardowych wielu państw, kradzież własności intelektualnej, niewypłacalność, pranie pieniędzy i wspieranie reżimu Władimira Putina.
Disney poinformował, że pracuje nad dużym projektem bukmacherskim i prowadzi rozmowy z wieloma platformami w sprawie potencjalnego uruchomienia nowej oferty zakładów sportowych z udziałem marki ESPN. – Od dłuższego czasu prowadzimy rozmowy z wieloma różnymi platformami, aby stworzyć produkt idealny na silnie konkurencyjnym rynku bukmacherskim – zdradził CEO Disneya, Bob Chapek.
Novomatic stał się w sierpniu szóstym operatorem z niemiecką licencją na sloty online. Została ona przyznana na mocy szeroko dyskutowanego traktatu GlüNeuRStv. Dzięki niej operator mógł zlecić swojej spółce zależnej, BlueBet, prowadzenie działalności pod domeną novoline.de.
Catena Media rozszerzyła swój przegląd strategiczny, który obejmie całą europejską działalność w zakresie zakładów i kasyn online. Firma poinformowała także o rozpoczęciu procesu konsultacji w sprawie zwolnień w Wielkiej Brytanii i na Malcie.
Sierpień po raz kolejny okazał się szczęśliwym miesiącem dla graczy z Polski. Gracz z województwa wielkopolskiego wygrał 213 milionów złotych w Eurojackpot, co do dziś jest krajowym rekordem pod względem wielkości wygranej w gracz liczbowych.
W Polsce towarzyszyły nam przede wszystkim emocje związane z Wielką Warszawską, której w tym roku udało się odzyskać dawny blask. Wyścigowe święto stolicy przyciągnęło na Służewiec rekordową publiczność, celebrującą słoneczne popołudnie w gronie rodziny i przyjaciół, hołdującą tradycji tego niezwykłego miejsca na mapie Warszawy.
Najważniejszą gonitwę sezonu, zgodnie z przewidywaniami, wygrał Night Tornado. Obrońca tytułu z ubiegłego roku, prowadzony przez dżokeja Stefano Murę, pokonał dystans 2600 metrów z rekordowym wynikiem 2.43,6, nie dając najmniejszych szans rywalom. Wygrywając po raz drugi Wielką Warszawską stał się drugim w XXI wieku koniem, po San Luisie, który triumfował w tej gonitwie dwa razy z rzędu.
– Od kilku lat organizacja dużych dni wyścigowych bardzo różni się od tego, co było kiedyś. Przede wszystkim obecnie wydarzenia są świetnie rozreklamowane. A oferta dla przychodzących na wyścigi gości bardzo urozmaicona. Totalizator zainwestował znaczne środki w remont infrastruktury w tym trybun dla publiczności i innych pomieszczeń, jeszcze kilka lat temu lat temu tego nie było. Wcześniej na wyścigi przychodziło raczej wąskie grono osób związanych z wyścigami i niewiele poza nimi. Obecnie organizator stara się zainteresować wyścigami szersze grono osób, co uważam, że jest znakomitym ruchem – oceniła w rozmowie z Interplay prezes Stadniny Koni w Mosznej, Magdalena Donimirska-Wodzicka.
Nieco mniej pozytywne emocje wywołał w nas natomiast brak jasnego stanowiska Polskiego Związku Piłki Siatkowej w sprawie złamania ustawy hazardowej podczas meczu Polska – Bułgaria. PZPS poinformował Interplay, że autoryzacja koszulek, w których występują reprezentacje narodowe poszczególnych krajów leży w gestii FIVB, a polska federacja może ograniczyć się w tej kwestii wyłącznie do środków perswazji. Sam PZPS z FIVB się jednak nie kontaktował i przyznał tym samym niejako, że nie wykazał chociażby dobrej woli, by zakończyć proceder łamania polskiego prawa w trakcie rozgrywek rangi mistrzowskiej.
We wrześniu redakcja Interplay zgłębiła także temat zapowiadanej ekspansji STS na czeski rynek. Największego polskiego bukmachera pod względem udziałów rynkowych wciąż próżno było bowiem szukać na liście licencjonowanych w Czechach operatorów. Co ciekawe w gronie operatorów z licencją znalazła się jednak inna firma z naszego kraju – forBET.
We wrześniu zarówno na polskim, jak i światowym rynku działo się naprawdę sporo. Po licznych perturbacjach i zwrotach akcji w końcu rozstrzygnęła się kwestia licencji na National Lottery w Wielkiej Brytanii. Na początku miesiąca Camelot wycofał skargę złożoną do Sądu Najwyższego, czego następstwem było ostateczne przyznanie Czwartej Licencji Allwyn. – To nowy początek dla National Lottery. Mamy ekscytujące plany dla tej ważnej i cenionej instytucji – zapowiedział prezes Allwyn, Justin King.
O udanym wrześniu mówić może także Playtech, który opublikował swoje wyniki finansowe za pierwszą połowę 2022 roku. Wiodący dostawca technologii odnotował 73-procentowy wzrost przychodów w porównaniu z drugą połową 2021 roku. Wyniki finansowe za pierwsze półrocze skłoniły również Playtech do odłożenia na bok planów sprzedaży Sanitech. Spółka B2C technologicznego potentata odnotowała bowiem znaczny wzrost przychodów – o 182%.
Rezygnować ze sprzedaży swoich spółek zależnych: LIS Holding i LISPAY nie zamierzała jednak IGT. Platformę obsługującą płatności zbliżeniowe za 700 milionów euro nabył we wrześniu PostePay – Patrimonio Destinato IMEL Pośrednią przyczyną sprzedaży były najprawdopodobniej wynoszące 150 mln dolarów zobowiązania IGT, będące skutkiem pozwu przeciwko DoubleDown.
Pod koniec września największa platforma streamingowa Twitch.tv opublikowała komunikat, w którym poinformowała o zmianach zasad dotyczących streamowania automatów, ruletek czy gier w kości. Zmiany na Twitch.tv miały wpływ na rynek hazardowy. W obliczu decyzji największej platformy streamingowej, swoją szansę dostrzegło LiveSpins: – Oferujemy produkty rozrywkowe na żywo. Spojrzeliśmy na Twitcha i zauważyliśmy, że streaming cieszy się dużą popularnością. Tylko w 2021 roku wykorzystano 280 milionów godzin treści na automaty. Społeczność jest bardzo silna, ale obserwatorzy nie mogą dołączyć do zabawy. Widzieliśmy więc lukę rynkową. W LiveSpins możesz oglądać i jednocześnie dołączyć do zabawy. W sytuacji, gdy streamer wygrywa, wszyscy wygrywają – skomentował Chris Scicluna, CEO LiveSpins.
Wrzesień przyniósł także kolejne zmiany w brytyjskim rządzie. Nowym Skretarzem Stanu ds. Cyfryzacji, Kultury, Mediów i Sportu (DCMS), w którego zakres kompetencji wchodzą kwestię związane z hazardem, została Michelle Donelan. Nowa Sekretarz Stanu doczekała się gratulacji od Betting and Gaming Council (BGC), czyli brytyjskiej organizacji handlowej, która przy tej okazji przypomniała również o konieczności zmian w sektorze. Mowa tu przede wszystkim o długo oczekiwanym – i wielokrotnie opóźnianym – przeglądzie ustawy o hazardzie z 2005 r.
Wiatr zmian zawiał również w Finlandii, gdzie państwowa firma Veikkaus oświadczyła w swoim raporcie okresowym, że jest gotowa zrezygnować z monopolistycznej pozycji w Finlandii w nadziei, że rząd otworzy rynek dla prywatnych firm bukmacherskich. – Nasi konkurenci nie działają w zgodzie z fińskimi przepisami, a po zmianie prawa status ich licencji uległby zmianie. Wówczas wszyscy gralibyśmy według tych samych zasad – powiedział dyrektor generalny Veikkaus, Velipekka Nummikoski.
Redakcja Interplay po raz pierwszy w swojej historii podjęła się organizacji Tygodnia Bezpiecznej Gry. Celem inicjatywy było podniesienie poziomu dyskusji związanej z zagadnieniem odpowiedzialnej gry i zwiększenie wrażliwości na problemy społeczne. W ramach wydarzenia zorganizowana została między innymi debata z przedstawicielami branży rozrywkowej, która pozwoliła nam wspólnie zastanawiać się nad kierunkami rozwoju i przyszłości odpowiedzialnej gry. Co więcej na łamach portalu ukazał się szereg wywiadów z przedstawicielami firm bukmacherskich, jedynego legalnego kasyna online, automatów do gier, czy producentów automatów.
Do współpracy przy wydarzeniu zaprosiliśmy również Marię Sierzputowską, terapeutę ds. uzależnień z wieloletnim doświadczeniem w branży. Partnerami Tygodnia Bezpiecznej Gry byli natomiast przedstawiciele niemal wszystkich gałęzi branży hazardowej: Totalizator Sportowy, Playtech, Promatic Group oraz Betcris.
W trakcie Tygodnia Bezpiecznej Gry wielokrotnie poruszony został temat odpowiedzialności ciążącej na licencjonowanych operatorach. Niestety w październiku dwóch legalnych polskich bukmacherów mocno nadwyrężyło zaufanie graczy. Na początku miesiąca z rynku zniknął BestBet24, którego działalność już od dłuższego czasu budzić mogła podejrzenia. Pod koniec września operator miał poważne problemy z terminowym rozliczaniem zakładów, aż w końcu zupełnie przestał je rozliczać. Na początku października natomiast zawieszona została strona bukmachera, na której po dziś dzień (09.01.2023) widnieje komunikat o „przerwie technicznej”.
Swoich lojalnych klientów na próbę wystawiła także marka, która na polskim rynku pozostaje obecna nieco dłużej niż BestBet24 – forBet. Jeszcze we wrześniu forBET ogłosił start promocji Strefa VIP. W jej ramach od 14 września do 31 października 2022 roku gracze mieli za zadanie zbierać punkty za postawione kupony. Wszystko wyglądało bardzo zachęcająco, bowiem klienci którzy grali codziennie przez okres całej promocji, mogli w założeniu liczyć na bonus 1000 złotych. Gra przez 30 dni nagradzana miała być natomiast przez forBET bonusem w wysokości 500 złotych.
Na ostatniej prostej bukmacher zmienił jednak regulamin promocji i dodał do niego zapis głoszący, że „podstawą do przyznania ekstra nagrody jest uzyskanie minimum 50 000 punktów w rankingu Strefy VIP”. W praktyce oznaczało to, że do otrzymania bonusu zakwalifikowani zostaną klienci, którzy w okresie trwania promocji przeznaczą na grę w sumie 23 500 złotych. Na operatora wylała się fala krytyki, pod którą forBet w końcu się ugiął i zapowiedział, że bonusy zostaną przyznane według pierwotnej wersji regulaminu.
Najlepiej października nie będą wspominać także organizatorzy Casino Star, czyli wydarzenia, w ramach którego influencerzy rywalizować mieli w grach karcianych, a całość transmitowana miała być systemie Pay-Per-View. „Miała”, bowiem pierwsza edycja Casino Star nigdy się nie odbyła. Na dwa dni przed startem wydarzenia witryna Casino Star została wpisana do Rejestru Domen Służących do Oferowania Gier Hazardowych Niegodnie z Ustawą. Na stronie pojawił się specjalny komunikat, w którym mogliśmy dowiedzieć się o złamaniu prawa, a także konsekwencjach wynikających z uczestnictwa w nielegalnych grach hazardowych.
Na Total Casino zadebiutowały nowe gry ukraińskiego dostawcy Ruby Play. Polscy gracze od października mogli spróbować swojego szczęścia w takich produkcjach jak: Mucho Loco Habanero, Gallantry, Dragon Prophecy, Rio Pleasures, czy Immortal Empress. Na Interplay postanowiliśmy sprawdzić nowości przygotowane dla polskich graczy przez Ruby Play. Po raz kolejny wszystkie produkcje okazały się trafione, co tylko umocniło markę Ruby Play wśród dostawców Total Casino. Warto nadmienić również, że polscy gracze mogą grać już w 52 produkcje od ukraińskiego dostawcy.
Październik przyniósł kolejne roszady w brytyjskim rządzie. Po zaledwie 45 dniach ze stanowiska premiera Wielkiej Brytanii zrezygnowała bowiem Liz Truss. Stanowiło to kolejną przeszkodę na drodze do zakończenia przeglądu ustawy hazardowej oraz publikacji białej księgi.
Zmian doczekało się jednak w październiku włoskie prawo hazardowe. Poprawki, opublikowane w Dzienniku Ustaw wprowadziły sporo nowych ewolucji, których celem była poprawa oferty detalicznej oraz online licencjonowanych bukmacherów. Długo wyczekiwane zmiany przede wszystkim umożliwiły włoskim bukmacherom oferowanie klientom funkcji cashoutu na wszystkich rynkach zakładów, podczas gdy wcześniej dostępna była ona tylko w przypadku wyścigów konnych.
W listopadzie ponownie sporo działo się na naszym krajowym podwórku. Wiele zamieszania wywołał artykuł ujawniający proceder match fixingu w niższych polskich ligach. Do całej sprawy bardzo szybko odniósł się PZPN, który potwierdził medialne doniesienia: – W końcówce sezonu piłkarskiego 2021/2022 odnotowano zwiększoną liczbę podejrzanych zakładów bukmacherskich dotyczących w szczególności meczów w trzeciej lidze i w niższych klasach rozgrywkowych. W ostatnim czasie rzecznik dyscyplinarny PZPN wszczął pięć postępowań wyjaśniających dotyczących podejrzanych zakładów bukmacherskich związanych ze spotkaniami piłkarskimi w trzeciej lidze (grupa II) – mogliśmy przeczytać w oświadczeniu związku.
Pomimo że wydawało się jasne, iż bukmacherzy są w tej sprawie stroną pokrzywdzoną, wielu kibiców, a także, co gorsza, dziennikarzy sportowych, powielało fałszywą narracją o tym, iż to „bukmacherzy ustawiają mecze”. W artykule, który ukazał się na łamach Interplay, zwróciliśmy uwagę fakt, że tego typu populistyczne i wprowadzające w błąd opinie są bardzo szkodliwe dla całej branży.
STS zdecydował się na pozwanie Kindred, którego działalność od dłuższego czasu wzbudzała spore kontrowersje. Grupa notorycznie dopuszczała się bowiem naruszeń przepisów hazardowych wielu krajów, w tym także Polski. W naszym kraju prawo cały czas łamane jest poprzez działalność marki Unibet, która od wielu lat kieruje swoją ofertę i pozawala na rejestrację polskim graczom. Polski operator wskazał również, że oprócz rejestracji graczy z naszego kraju, Unibet narusza polską ustawę hazardową również poprzez swoje działania marketingowe.
W listopadzie na łamach Interplay poinformowaliśmy również o rezygnacji STS z ekspansji na zagraniczne rynki. Po niemal czterech latach od zadeklarowania wyjścia poza granice naszego kraju, operator zdecydował się finalnie skupić na polskim rynku. Także w listopadzie współpracę z STS zakończyła kierowniczka działu prawnego firmy, Katarzyna Mikołajczyk. – Po 7 latach dobiegła końca moja współpraca z STS S.A.To był wspaniały czas, pełen ciekawych projektów i wyzwań, ale nadszedł moment na rozpoczęcie kolejnego rozdziału w życiu zawodowym – napisała na swoim profilu na LinkedIn Mikołajczyk.
Betclic bez wątpienia znalazł swoją niszę na polskim rynku. Nie może więc dziwić, że operator zdecydował się kontynuować swoją strategię i przedłużył umowę z FAME MMA o trzy kolejne lata. Obie strony zapowiedziały także rozszerzenie dotychczasowej współpracy o kolejne projekty.
Totalizator Sportowy rozpoczął projekt, którego celem jest transformacja zarządzania relacjami z graczami lotto.pl oraz Total Casino – jedynego legalnego kasyna internetowego w Polsce. Wsparciem dla spółki w tym przedsięwzięciu są technologie CRM firmy Salesforce – światowego lidera w systemach CRM – a wdrożeniem zajmuje się certyfikowany partner Salesforce – Cloudity.
Poznaliśmy temat przewodni iGB Affilliate London 2023, wydarzenia, które odbędzie się w dniach 8-11 lutego 2023 roku. Będzie nim Here Comes the Revolution: – Here Comes the Revolution skupia się na tempie zmian oraz szeregu możliwości biznesowych, a także wyzwań stojących przed podmiotami stowarzyszonymi. Wydarzenie, które odbywa się wraz z siostrzanym eventem ICE London, stanowi wyjątkową okazję dla społeczności afiliacyjnej do odkrywania nowych taktyk, strategii, partnerstw, sektorów, a tym samym zabezpieczenia swojego biznesu – stwierdziła odpowiedzialna za iGB Affilliate, Naomi Barton.
Z kolei przegląd strategiczny w Catena Media przyniósł falę zwolnień w Europie. Gigant branży afiliacyjnej ujawnił, że europejska baza pracowników firmy zmniejszyła się w o 25%. Catena zaznaczyła jednak, że nie planuje dalszej redukcji zatrudnienia.
Grudzień był dla redakcji Interplay niezwykle pracowity. Rok zakończyliśmy dwiema rozmowami w ramach cyklu Game Plan. Gośćmi Macieja Akimowa byli prezes Fortuny, Konrad Komarczuk, a także prezes zarządu polskiego oddziału Superbet, Adam Lamentowicz.
Na naszych łamach przeanalizowaliśmy także roczne podsumowanie globalnego rynku gier hazardowych EGR. W zestawieniu ponownie nie zabrakło firm, które kojarzymy z polskiego rynku branży bukmacherskiej. Jedynie Superbet, który w porównaniu do poprzedniego wspiął się o kilka lokat, może mówić o zadowalającym wyniku. Pozostali utrzymali pozycję lub zanotowali regres.
Jako pierwsi poinformowaliśmy także o porozumieniu co do nowego modelu wynagrodzenia za wykorzystanie przez bukmacherów wyników polskich rozgrywek piłkarskich. W negocjacjach brali udział przedstawiciele Rady Nadzorczej Ekstraklasa S.A. w osobie Przewodniczącego RN, Karola Klimczaka oraz Wiceprzewodniczącego Wojciecha Cygana i Członka RN Sławomira Stempniewskiego. Z ramienia PZPN w rozmowach brał udział Prezes Cezary Kulesza i Sekretarz Generalny Łukasz Wachowski. Branżę bukmacherów jako nieformalny przedstawiciel reprezentował STS. Wynegocjowane warunki powinny objąć całą branżę bukmacherską, chociaż na ten moment nie posiadamy wiedzy, jak formalnie będzie to rozstrzygnięte.
Ważnym elementem osiągniętego porozumienia jest fakt, że STS zrzekł się wszelkich roszczeń wynikających lub związanych z obowiązującą obecnie umową. Zobowiązał się także do bezwarunkowej zapłaty zaległych faktur dotyczących opłat oraz wycofania powództw skierowanych w tym zakresie do sądów przeciwko Ekstraklasa S.A. i PZPN.
Zakończyła się kampania Totalizatora Sportowego „Wygrywamy zaczyna się od WY”. 540 wniosków z całej Polski, 80 wybranych do finałowego etapu, blisko 4 mln głosów i 27 laureatów – tak wygląda podsumowanie konkursu na dofinansowanie obiektu sportowego lub kulturalnego.
5 grudnia 2022 roku rozpoczął się, organizowany przez Totalizatora Sportowego, Tydzień Odpowiedzialnej Gry. Akcja trwała do 9 grudnia, a jednym z jej celów było zwrócenie większej uwagi na bezpieczeństwo graczy oraz to, w jaki sposób polscy operatorzy mogą o nie zadbać.
Ustępujący ze stanowiska prezydent Brazylii, Jair Bolsonaro, nie podpisał na czas przepisów dotyczących zakładów sportowych, co oznacza, iż przyszłość tamtejszego rynku stanęła pod dużym znakiem zapytania. Ostateczny termin na zatwierdzenie nowych przepisów upłynął 12 grudnia.
Spore zmiany w szwedzkim prawie. Władze zobowiązały bowiem dostawców usług płatniczych do przekazywania informacji o przetwarzanych przez siebie płatnościach, tak aby ułatwić blokowanie tych, dokonywanych na rzecz nielicencjonowanych operatorów.
Norweski regulator ponownie zawiesił kary wobec Kindred, gdyż ustalił, że pomimo wcześniejszych zastrzeżeń, grupą docelową marki Unibet nie jest Norwegia. Lotteritilsynet zmienił stanowisko w tej spraiwe i odroczył kary, ponieważ jak twierdzi, grupa Kindred dostosowała swoją działalność do wymagań NGA.